L fumo nun guarda segredos

Que outros gustos podie tener un garoto nesse tiempo? Era l'eidade de l'einocéncia i de ls grandes suonhos. Las nuossas cumbersas éran siempre de abinturas, cuontas, lhiendas, todo l que mos benie a la cabeça. I anton quando éran ls mais bielhos a ambersá-las, era de quedar d'oureilhas listas, nun se podie perder palabrica. Era un cunsuolo. Era por essas i por outras que you acreditaba na cuonta de l fumo. Para alhá de l'oubir muita beç, inda tenie eisemplos, cumo ua beç scuitei miu armano a cuontar a un bezino, éran ls dous mais bielhos. Dezie-le miu armano:
- Mira, you sabie adonde staba un niu dun gralho cun quatro uobos, yá staba quaije a ampeçar a chocá-los, ne l cerrado de "Baixa Martino", na crona dun frezno bien scundidico. I yá sabes cumo son estes páixaros, mui çcunfiados, andaba siempre por ende sin fazer bruído. Yá nun ls tén, que l fumo de l chupon stragou todo, dixo-se-lo als lhagartos i eilhes fúran-se alhá i chochórun-lo.
L outro siempre listo, percurou-le:
- I tu porquei botas la culpa als lhagartos?
- Porque cuntei al pie de l lhume.
Cun cuontas destas, cumo nun habie d'acraditar? Que sabie you para zmintir ls mais bielhos, que tamien acreditában? Quando un ye nuobo acredita an todo, buolben-mos la nuossa eideia cumo se fusse ua frezneira para caiata. Nun me sentie çcunsolado por acraditar, mas que me ponie pensatible, ponie. I çpuis siempre que benie de buieiro, as las tardicas, a abeixar l camino de Ls Barreiros, i dende s'abistában todas las casas de l'aldé, cun sues nubres de fumo que salie de ls chupones, you anraibaba-me. Falaba solico «anton ye isso, quando bolbemos a ber ls niales i eilhes yá nun ténen uobos ye porque ls lhagartos fúrun abisados, tubírun l sprito d'oureilha». Çpuis quando andaba pul termo, achegaba-me a la rebuolta, bie ls lhagartos grandes i zberdiados pulas paredes ó pulas peinhas, i pensaba «se nun fusse l fumo nun poniedes la barriga a la soalheira, teniedes que dar al rabo pa bos gobernar. La buossa suorte ye tener un amigo traiçoneiro, nace an nuossa casa i çpuis ye a bós que bos ben a dezir ls segredos. Un die inda gustaba de ber ls páixaros a ounirén-se para dar ua licion als lhagartos. Assi nunca mais chochában ls uobos de ls nius de ls cuitadíos de ls paixaricos.»
Tenie cumo cunsuolo, saber que nun era solo you a acraditar, ls outros tamien. Ls niales éran muitos, de todos ls feitius i tamanhos por todos ls sítios. De palicos, de raízes, de fenascos, de lhodo, pequeinhos i grandes. Cun uobos guapos, claricos, zberdiados, azulados, cun pinticas. Ne ls panes, ne l chano de ls cerrados i lhameiras, ne ls silbeirones, arbles, touças. De calhandra, chelubrina, quetobie, perdiç, paçpalhaç, rola, palomba, rabo-rúcio, reissenhor, gralhos, cuorbo, picanço, funecra, pardal, stornino, mierlo, pito i muitos mais. Muitos, quando ls bolbiemos a ber, yá nun tenien nadica i stában anjeitados. A quien le botábamos la culpa?, al fumo de l chupon i als lhagartos.
Era ua eiluson. Nun benie dende grande mal, solo teniemos que mantener segredo, i acauso se dezisse l sítio als armanos ó amigos, por bias de l fumo, nunca podie ser acerca de l chupon. La grande eiluson tenie ua buona recumpensa i satisfaçon, ber ls campos de panes sembrados, ls lhameiros chenos de flores de todas las quelores, las arbles berdes. Oubir l chilrar i zbolaciar de ls paixaricos. Quien ancuntra çfréncias antre la bertude de l campo, ls buolos de ls paixaricos i ls suonhos de ls garoticos? Hoije siempre que quiero ber esse tiempo datrás, inda sou capaç, ye solo cerrar ls uolhos por un cachico.
Faustino Anton